Flanş ne demek kısaca tanımlayalım. İki makine ya da tesisat elemanının sızdırmaz şekilde birleştirilmesine yaratan konstrüksiyon elemanına flanş denir. Standart olarak üretilen bir elemandır. Flanş kelimesi dilimize Almanca’dan gelmiştir. Almanca karşılığı Flansch’dır (flanş okunur). Kullanım yerine göre demir, bakır ya da pirinç gibi farklı malzemelerden üretilebilir. Flanşlar ağırlıklı olarak basınç ve boyutlarına göre sınıflandırılırlar. Genellikle dairesel bir yapıya sahiptirler. İki dairenin cıvatalarla birbirine bağlanması ile flanş oluşturulur. Cıvata deliklerinin sayısı sabit değildir, basınç sınıfına göre cıvata deliklerin sayısı değişebilir. Flanşlar yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi genellikle dairesel yapıdadır ancak nadiren de olsa dörtgen ya da eliptik tasarlandığı şekilleri de mevcuttur. Dünya genelinde çok farklı standartlarda flanş tipi vardır.
Flanş ölçüleri nasıl belirlenir?
Bir flanşın ölçüsünü belirlerken dikkat edilmesi gereken bazı veriler vardır. Göz önünde bulundurulması gereken verilerden birkaçı şunlardır;
- Tesisatın basınç değeri
- Tesisatın sıcaklık değeri
- Flanşın malzemesi
- Tesisatın boru çapı
Bunların yanı sıra flanşın ölçüsüne etki eden 5 ana değer aşağıdaki gibidir;
- İç çap yani d ölçüsü
- Dış çap yani D ölçüsü
- Cıvata dairesi çapı yani C ölçüsü
- Et kalınlığı yani T ölçüsü
- Cıvata sayısı
Flanş çeşitleri nelerdir?
Birçok farklı standartta ve tipte flanş modeli vardır. Bunlardan birkaçını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür;
- Kör flanş (Blind)
- Diş çekilmiş flanş (Threaded)
- Socket kaynaklı flanş (Socket welding)
- Slip on flanş
En sık sorulan ve merak edilen flanş çeşitlerinden biri olan kör flanş hakkında bir dip not düşelim. Kör flanş nedir sorusunun yanıtını şu şekilde verebiliriz. İngilizce karşılığı Blind flange. Türkçe anlamı kör flanştır. Boru hattını körleştirmek yanı boru ucunu kapatmak için kullanılan bir flanş çeşitlerinden biridir.
Flanş ne işe yarar?
Flanş, tesistat elemanlarının sızdırmaz şekilde birleştirilmesine yarar. Pek çok kullanım alanı mevcuttur. Flanşın genel kullanım yeri ağırlıklı olarak boru tesisatlarıdır. Ancak makineler üzerinde de kullanımları mevcuttur. Makine parçalarının birbirine bağlantısı için de kullanılırlar. Tesisata ya da makineye kaynaklı veya dişli olarak bağlanmaları mümkündür. Flanşlarda oluşan en büyük problemlerden biri sızdırmazlığın sağlanamaması olabilir. Bunun sebeplerinden biri hatalı montajdır. Hataları montaj uygulandığında sızdırmazlık yaşanması kaçınılmazdır. Hasarları azaltmak ve sızdırmazlığı sağlamak için cıvataların dönme momenti kontrollü olarak sıkılmalıdır böylece olası arızalanmalar ya da sorunlar önemli ölçüde ortadan kalkacaktır.
Flanş nasıl üretilir?
Flanş üretim süreci dövme ve döküm olmak üzere 2 bölüme ayrılır. Döküm flanşlar daha düşük maliyete sahiptir ve sadece basit bir işleme ihtiyaç duyar. Dövme flanşlar ise hava delikleri, çatlak ya da birtakım imalat kusurlarına sahip olabilir bu nedenle çok düzgün olmayabilir. Dövme flanşın avantajı, çeşitli şekillerde dövülebilmeleridir. Aynı şekilde maliyet bakımından da düşüktür. Dövme flanşlar genellikle döküm flanşlardan daha düşük bir karbon içeriğe sahiptir. Bu nedenle paslanması çok kolay olmaz. Flanş malzemeleri paslanmaz çelik, dökme demir, alüminyum, pirinç, bronz, plastik ve benzeri gibi malzemelerden oluşur. Flanş üretiminde en çok kullanılan malzeme dövme karbon çeliğidir diyebiliriz.
