- Anasayfa
- Masdaf
- Ürünler
- Satış Sonrası
- Teknoloji
- E-Katalog
- İletişim
- Mas Academy
DİĞER YAZILAR
Olası yangın kazalarına karşı her anlamda hazırlıklı olmak son derece önemlidir. Özellikle endüstriyel düzeyde gerçekleşen büyük yangınlara karşı kapsamlı bir şekilde hazırlanmak, deyim yerindeyse hayati bir rol oynar. Yangın güvenliği ve yangınla mücadele konusunda toplumsal düzeyde bilincin son dönemde görece biraz daha arttığı söylenebilir. Bu tip önlemler, çeşitli standartlar sayesinde belli bir çıtada tutuluyor. Ulusal ve uluslararası mevzuatlar bu anlamda bir referans olarak kabul edilebilir. Yangınla mücadelede teknolojinin imkanları neticesinde her dönem yeni yönelimler ortaya çıkar. Yangın pompalar geleneksel anlamda kullanılan ekipmanlar arasındadır. Yangının ortaya çıkaracağı maddi ve manevi kayıpların minimize edilmesi noktasında yangın öncesi hazırlıkların düzenli aralıklarla denetlenmesi gerekir. Bu konuda yapılacak en ufak bir hata dahi ağır bedeller ödetebilir.
Bağımsız akredite kuruluşlar gerek yangın pompası gerekse de diğer ekipmanlara dair teknik incelemelerini düzenli olarak gerçekleştirir. Yangın pompaları yapıları gereği teknik açıdan karmaşık ekipmanlardır. Fiziksel olarak pompaların ne şekilde olmaları gerektiği kadar basma yüksekliği de titizlikle irdelenmelidir. Çünkü saniyelerin bile kritik olduğu bu özel durumlarda yangın pompalarının tam performans ile çalışması gerekir. Pompaların zamanında bakımlarının gerçekleşmesi ve doğru şekilde yerleştirilmesi önemlidir. Aynı zamanda alan içinde yer alan personellerin de yangı pompaları konusunda bilinçli ve eğitimli olmaları gerekir. Sadece yangın pompalarına yönelik olarak geliştirilen standartlar söz konusudur. Bu standartlar incelendiği zaman özellikle basma yüksekliği hesabının detaylı olarak aktarıldığı görülür. Yangın pompaları sanılanın aksine hassas ekipmanlardır ve yangın esnasında daha önceden kimi detayların hesaplanması gerekir.
Pompaların Çalışma Prensibi
Sistem özelinde su çıkış ağzında yer alan basıncı ve debiyi sorunsuz şekilde karşılaması gerekir. Yangın pompaları tamamen bu niteliklerine göre seçilir. Yangın pompalarının gerçek işlevi, yangın dolabı içinde bulunan hortum sistemini ve hidrant tesisatını basınçlandırmaktır. Bir anlamda yangın ekipmanının en kilit elemanlarından birisidir. Bu nedenle de pompalar çoğu zaman söndürme sisteminin beyni olarak tanımlanır. Hatalı olarak hesaplanan pompalar kullanıldığı takdirde sistem tamamen devre dışı kalır. Bu açıdan bir ana mekanizma işlevi görür. Yangın pompası seçerken ve özellikle de montajı esnasında son derece hassas yaklaşmak gerekir. En sık karşılaşılan hatalar, montaj süreçlerinde gerçekleşir. Bu nedenle yangın güvenliği ve sistemleri konusunda uzman markalarla çalışmak, son derece mühim bir detaydır. Rutin olarak gerçekleştirilen yangın pompası testleri de bunun açıkça bir göstergesidir. Yangın pompası basma yüksekliği hesabının doğru bir şekilde yapılması adına sistemin çalışma prensibinin anlaşılması gerekir.
Yangın Pompalarının Önemi
Yangın pompası alınırken mutlaka basıncı ya da debiyi başarılı bir şekilde karşılaması gerekir. Seçimin bu potansiyele uygun olması gerekir. Yangın pompaları bir ana ve bir yedek pompadan meydana gelir. Yedek bir pompanın varlığı risklerin azaltılması açısından önemlidir. Olası olumsuzluklarda B planını devreye sokmak açısından bu gereklidir. Yangın pompa sistemlerini kontrol panoları yönlendirir. Yangına karşı güvenlik noktasında dizel ya da motor tahrikli pompalar tercih edilir. Tesisattaki sistem basıncı, pompanın şalterinden belirlenen değerin altına inerse pompa otomatik şekilde aktif hale gelir. Pompa, kendisine iletilen basınç bilgisine bağlı olarak devreye girmeye başlar. Kontrol panosundaki durdurma anahtarı ile aniden pasif duruma getirilebilir. Basma yüksekliği hesabında NFPA ya da EN 12845 gibi standartlar referans alınır.
Yangın Pompalarında Basma Yüksekliği Hesabı
Yangın pompaları, yukarıda da belirttiğimiz üzere mazotla ya da elektrikle faaliyete geçebilir. Ana görevi basınç düzeyini artırıp yangının daha kolay ve kısa süre içinde kontrol edilmesini sağlamaktır. Yangın pompalarına dair hesaplamaların son derece dikkatli bir şekilde gerçekleşmesi gerekir. Bu konuda birden fazla hesaplama metodu kullanıldığını söylemek mümkündür. Yangın pompası basma yüksekliği hesabında debi dışında akışkan yoğunluğu, motor verimliliği, hidrolik verimi ya da yoğunluk gibi parametreler kullanılır. Söz konusu kriterle baz alınarak yapılan hesaplama neticesinde gerekli hesaplama tamamlanır.
Pompa gücünü doğru biçimde hesaplamak adına debi x pompa basma yüksekliği x akışkanın yoğunluğunu elde ediyoruz. Buradan ortaya çıkan neticeyi 367 x hidrolik verimi işleminden çıkan rakama bölüyoruz. Elde edilen sayı ise son olarak emniyet faktörüyle çarpılıyor. Böylece kaba bir şekilde yangın pompası hesabı gerçekleşmiş oluyor. Tabi bu tip hesaplamalar, yasal mevzuata mutlaka uygun ölçülerde yapılmalıdır. Hesaplama işlemleri doğru şekilde yapılmayan pompalar ne yazık ki itfaiye personellerine son derece zor dakikalar yaşatır. İtfaiye ekiplerinin bu kritik zamanlarda sadece söndürme eylemine odaklanmaları gerekir. Bu hesaplama yapılırken pompaya ait debi, basınç, su deposunun toplam potansiyeli, hidrant mesafesi vs. detaylıca düşünülmelidir. Örneğin kapalı anma basıncı ve anma basıncı arasındaki orana dikkat edilmelidir.
Bu tip hesaplamalar elbette işletme sahiplerinin teknik anlamda dahil olabileceği süreçler değildir. Hesaplama için konusunda uzman olan mühendislerden destek alınmalıdır. Bu hesaplamalar, konusunda uzman olan kişiler için dahi hassas ve zorlu bir aşamadır. Çok katlı ya da yatay şeklinde uzanan bina tiplerinde çoğunlukla bu tip pompaların tercih edilmediği görülüyor. Halbuki basınç açısından son derece başarılı bir işlevi olan pompalar, yangının gerçekleştiği sırada daha fazla ve yoğun bir şekilde suyun yangına etki etmesini sağlar. Doğru şekilde hesaplanmış yangın pompalarının binalarda kendine yer bulması hayati bir meseledir.
Pompa basma yüksekliği temel olarak pompanın doğrudan akışkana, vermiş olduğu yararlı kinetik enerji olarak düşünülebilir. Ölçümü pompanın giriş ve çıkış ağızlarından ölçülebilir. Çoğunlukla mSS birimi tercih edilir. Bilindiği üzere %150 debi düzeyinde olan basma yüksekliği, anma basma yüksekliğinin %65’ini geçmelidir. Sistemde bir ana pompanın yanında bir de yedek pompa bulundurulmalıdır. Toplam kapasitenin minimum yarısının yedeklenmesi koşullar arasındadır. Pompa kontrolleri basınç kumandalıdır. Bunlar tam ya da yarı otomatik biçiminde olabilir. Sprinkler tesisatının olmadığı durumlarda yangın pompaları basma yüksekliği, aşağıda bulunanların cebirsel toplamı biçiminde hesaplanabilir.
Tüm bu yüksekliklerin total değerinden asgari emme basıncı düşürülür. Eğer yapı bünyesinde bir sprinkler tesisatı söz konusu ise bu durumda sistemin basınç talebi saptanır. Basınç kayıpları eklenerek maksimum basınç düzeyi pompanın basınç yüksekliği olarak kabul edilir. Tek zonlu sistemlerdeki hesaplamalarda ise bütün debinin geçtiği varsayılmak zorundadır. Yabancı kaynaklarda yangın pompası basma yüksekliği genelde HEAD olarak geçer. Bu nedenle de basma yüksekliği kısaltması H şeklindedir. Pompanın tahrik düzeyinin saptanması adına kapasitenin yanında total basma yüksekliğinin de net şekilde biliniyor olması gerekir. Bu nedenle de basma yüksekliği hesabı oldukça önemlidir. Total basma-emme yüksekliği için “HT = HS + HD + HP +HL + HV” formülünden yararlanılır. Bu formül özelinde;
HS: Statik olarak basma-emme yüksekliği akışkanın doğrudan kaynağı üzerinden basılacağı en üst noktaya dek olan, dikey yön mesafesini ifade eder. Pompa akışkanı yatay biçimde bir noktadan farklı bir noktaya transfer ediyorsa değer sıfır şeklindedir. Söz konusu değer iki bileşene (He ve Hb) sahiptir.
HE: Emme yüksekliği, pompalanacak olan akışkanın düzeyinden giriş eksenine dek olan dikey yönlü mesafeyi yansıtır. Akışkan düzeyi pompanın giriş ekseninden aşağı ise bu durumda değer pozitiftir. Sıvı düzeyi giriş ekseninden fazlaysa, negatif değer olarak ele alınır.
HB: Basma yüksekliği, pompanın giriş ekseninden akışkanın transfer edildiği en üst noktaya olan dikey yönlü mesafeyi ifade eder. Kaynak yüksekliği pompa ekseninin altındaysa total statik emme basma yüksekliği; Hs = Hb + He biçimindedir. Üstündeyse; Hs= Hb-He formülüne başvurulur.
HD: Pompa eğer akışkanı herhangi bir kuyudan çekiyorsa, sıvı düzeyinin azalmasına bağlı emiş kısmında basınç düşmesi oluşur. Bu durum hesaplamaya dahil edilmelidir. Pompanın zaten ek emiş kuvvetine sahip olması şarttır.
HL: Statik basma ya da emme yüksekliğinin yanında total emme ve basma yüksekliğinde etkili olan bir diğer faktör de sürtünme odaklı kayıplardır. Sıvının boruların içindeki sürati, bu tip kayıpların en önemli gerekçesidir. Bu kayıplar, hızın karesiyle doğru orantılı biçimde artmaya başlar. Bu nedenle sıvı hızı enerji tasarrufu açısından düşük tutulmalıdır. Boru çapları ise sıvı hızının 1.5 (m/sn) den daha çok olmamasına yönelik tercih edilmelidir.
HV: Hız, Hs ve HL gibi faktörlerin yanında ufak bir değer olarak kabul görür. Genelde bu değerin 0.3 metrenin de altında olduğu gözlemlenir. Hız faktörünü aşağıda yer alan formülle hesaplamak olasıdır.
HV = V2 / 2g
İlgili formülde V(m/sn) g = 9.81 (m/sn2) şeklinde alınır.
Diğer yandan sistem eğrisi de emme ve basma yüksekliğine ait parametrelerden elde edilir. Hs sabit olsa da diğer parametreler tamamen kapasiteye bağlı olarak değişebilir. Kapasitenin saptanmasında yararlanılacak eğri, total sistem basıncı eğrisidir. Bu da HT şeklinde sembolize edilir.